Remont pomnika Mauzoleum

Na terenie Państwowego Muzeum na Majdanku rozpoczyna się renowacja Mauzoleum – jednego z najbardziej rozpoznawalnych pomników upamiętniających ofiary II wojny światowej.

Mauzoleum, razem z Pomnikiem-Bramą oraz Drogą Hołdu i Pamięci, tworzy Pomnik Walki i Męczeństwa – założenie architektoniczne z 1969 roku poświęcone ofiarom niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego na Majdanku. Twórcami kompozycji byli Wiktor Tołkin i Janusz Dembek.
We wnętrzu Mauzoleum znajdują się prochy ofiar KL Lublin odnalezione na terenie byłego obozu po jego likwidacji w 1944 roku. To od ich zabezpieczenia na czas trwania renowacji rozpoczną się prace przy pomniku.

W ramach remontu wymienione zostanie pokrycie dachowe Mauzoleum wraz ze świetlikiem. Oczyszczone i poddane konserwacji będą powierzchnie betonowe kopuły i fryzu z napisem „Los nasz dla was przestrogą”. Wymienione lub naprawione zostaną również m.in. chodniki i schody będące elementami upamiętnienia. Ponadto prace obejmą otoczenie pomnika. Wymianie poddane zostaną płyty na placach w pobliżu Mauzoleum oraz schody prowadzące od pomnika do krematorium. Mauzoleum nie było dotychczas kompleksowo remontowane. Koszt renowacji wynosi ponad 5 700 000 zł. Środki w całości pochodzą z dotacji celowej przyznanej przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Ze względu na duży zakres prac oraz wrażliwy charakter obiektu remont jest przewidziany na 14 miesięcy. Jego zakończenie planowane jest na sierpień 2024 roku. W tym czasie pomnik będzie niedostępny dla zwiedzających. Kolejne etapy remontu mogą powodować utrudnienia w dojściu do krematorium oraz pomnika upamiętniającego ofiary akcji „Erntefest” przy rowach egzekucyjnych. Informacje o wszelkich zmianach w dostępności obiektów będą przekazywane na bieżąco za pośrednictwem muzealnej strony internetowej oraz kanałów w social mediach.

Pomnik Walki i Męczeństwa upamiętniający ofiary obozu powstał w 1969 roku według projektu artysty rzeźbiarza Wiktora Tołkina i inżyniera Janusza Dembka. Składa się on z trzech elementów: Pomnika-Bramy symbolizującego granicę między światem na wolności i światem zniewolenia w obozie, Mauzoleum, w którym złożono prochy pomordowanych więźniów, oraz łączącej oba pomniki Drogi Hołdu i Pamięci.

„Konkurs powszechny na pomnik ku czci ofiar obozu zagłady na Majdanku” ogłoszono 1 czerwca 1967 roku. Jego regulamin przewidywał dwa miejsca lokalizacji monumentu – przedpole obozu i rejon kopca oraz krematorium – przy jednoczesnej nienaruszalności drewnianej zabudowy byłego obozu oraz traktów dróg. Do konkursu zgłoszono blisko 140 prac z całego kraju, które odznaczały się wysokim poziomem artystycznym. 22 grudnia ogłoszono decyzję sądu konkursowego, który nie przyznał I nagrody. III nagrodą uhonorowano natomiast kompleks architektoniczno-rzeźbiarski autorstwa Wiktora Tołkina i Janusza Dembka, który ostatecznie wybrano do realizacji.

Wiosną 1968 roku ruszyły przygotowania terenu pod budowę kompleksu pomnikowego, a we wrześniu przeszkolone oddziały wojska, milicji i harcerzy rozpoczęły przenoszenie prochów ofiar z dotychczasowego kopca na nowe miejsce, żeby zrobić miejsce pod planowane Mauzoleum. 15 września położono kamień węgielny i wmurowano akt erekcyjny.

Widoczne z daleka Mauzoleum wzniesiono, zgodnie z zamysłem artystycznym, na końcu Drogi Hołdu i Pamięci. Jego kopuła, ze względu na swoją dużą wagę i rozpiętość sięgającą 35 m, stanowiła najtrudniejszą do wybudowania część pomnika. Wsparta jest ona na trzech potężnych filarach posadowionych na cokole w kształcie ściętego stożka. Kopułę otacza dekoracyjny fryz oddzielony od cokołu niemal dwuipółmetrowym prześwitem, umożliwiającym dostęp do wnętrza kryjącego głęboką, zanurzoną w ziemi urnę z prochami. Światło wpada do niej przez świetlik o średnicy 7 m umieszczony na szczycie kopuły. Na fryzie zdobiącym kopułę Wiktor Tołkin wyrzeźbił napis „Los nasz dla was przestrogą”, będący cytatem z wiersza „Żałoba” Franciszka Fenikowskiego.

Kształt Mauzoleum nawiązuje do słowiańskiej urny grobowej, choć pewnych inspiracji dostarczył autorowi także Panteon rzymski.

Cały kompleks pomnikowy został odsłonięty 21 września 1969 roku przy udziale stutysięcznej publiczności. W wydarzeniu, oprócz mieszkańców Lublina, byłych więźniów Majdanka i gości z zagranicy, wzięli udział przedstawiciele najwyższych władz państwowych, w tym premier Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Józef Cyrankiewicz.