Obecnie na rynku pojawia się coraz więcej pojazdów z automatyczną skrzynią biegów. Niektórzy kierowcy jednak wciąż nie są do nich do końca przekonani i wybierają ręczne przekładnie. Które rozwiązanie generuje mniej problemów? Mechanicy sieci Q Service Castrol przedstawiają wady i zalety obu opcji.

Wśród kierowców panuje przeświadczenie, że automatyczna skrzynia biegów najlepiej sprawdzi się do jazdy po mieście, natomiast ręczna będzie idealna na długie trasy. W aktualnej ofercie producentów samochodów najczęściej pojawiającymi się rozwiązaniami są: manualne skrzynie biegów, automatyczne i półautomatyczne stopniowe oraz bezstopniowe przekładnie. Każda z opcji posiada swoje wady i zalety oraz różni się zastosowanymi w nich mechanizmami. Na jakie rozwiązanie warto postawić?

Skrzynia manualna a automatyczna – różnice

Działanie ręcznej skrzyni biegów oparte jest na mechanizmie wyposażonym w dwa wałki – sprzęgłowy i wyjściowy, które są połączone ze sobą kołami zębatymi. Podczas gdy jedna para jest złączona, by przekazywać napęd, inne zostają wtedy odłączone. Każdy z zespołów współtworzy inny bieg. Głównym elementem, który odróżnia manualne skrzynie biegów od pozostałych jest wybierak skrzyni biegów połączony bezpośrednio z lewarkiem. To właśnie dzięki niemu kierowca jest w stanie zmieniać biegi w samochodzie. Zastosowanie nowych technologii korzystnie wpłynęło na doświadczenie kierowców korzystających na co dzień z manualnej skrzyni biegów i przełożyło się na ekonomikę jazdy. 

W najnowszych modelach samochodów dostępne są głównie pięciobiegowe lub sześciobiegowe przekładnie. Co ciekawe, w Porsche 911 spotykany jest również siedmiobiegowy manual, ale to wyjątek. Do wałków sprzęgłowego i głównego montowane są też pomocnicze bądź pośrednie, które ułatwiają przenoszenie momentu obrotowego bądź dają możliwość korzystania z nadbiegu. Bogatszy wybór biegów w przekładni pozwala kierowcy na jazdę w szerokim zakresie prędkości bez konieczności generowania wyższych obrotów silnika, co powoduje zarówno mniejsze zużycie paliwa, jak i emisję mniejszej ilości gazów cieplarnianych do atmosfery. Skrzynia biegów usprawnia też przyspieszenie, dzięki niej auto szybciej się rozpędza.

Natomiast podstawą funkcjonowania automatycznej skrzyni biegów jest zespół przekładni planetarnych. Zestawy składają się z dwóch wejść oraz jednego wyjścia. Obrót wyjściowy pobierany jest z nośnika planety, z kolei dwa wejścia podłączone są do słonecznego i pierścieniowego koła zębatego. Działanie automatycznej skrzyni biegów oparte jest na przekazywaniu różnych prędkości obrotowych do kół zębatych – pierścieniowego i słonecznego. Zmiana prędkości może odbywać się poprzez załączenie dwóch pakietów sprzęgła. Wraz z nimi za przenoszenie mocy odpowiada wał pośredni, który znajduje się pomiędzy wałami wejściowym a wyjściowym. Ściśnięcie tych pakietów sprawia, że piasta zostaje zablokowana w obudowie. Dzięki obsłudze biegów parzystych i nieparzystych w skrzyni, układ działa w sposób bardzo płynny. Za zmianę biegów w automatycznej przekładni odpowiedzialny jest sterownik hydrauliczno-mechaniczno-elektroniczny. Dzięki takiemu rozwiązaniu kierowca zyskuje komfort jazdy. Nie musi sam zmieniać biegów.

Aktualnie niektóre automatyczne skrzynie mają nawet do 10 biegów. Przy takim rozwiązaniu zużycie paliwa jest jeszcze mniejsze w porównaniu do ręcznych przekładni, co bezpośrednio przekłada się na ekologię. 

Co się psuje w ręcznych skrzyniach biegów, a co w automatycznych?

W manualnej skrzyni biegów pojawiają się usterki: kół zębatych oraz cięgien od drążka zmiany biegów. Wśród innych często występujących usterek jest zużycie łożysk skrzyni biegów, charakteryzujące się coraz bardziej intensywnym szumem. Rozwiązaniem w przypadku tej awarii jest ich wymiana. Kolejnym z pojawiających się problemów w manualnej skrzyni biegów są niesprawne synchronizatory, które cechują się głośnymi zgrzytami podczas próby zmiany biegów. Często dochodzi również do awarii kół zębatych, którym oprócz szumów i zgrzytów towarzyszą luzy na dźwigni po wybraniu przełożenia oraz nagłe ruchy drążka zmiany biegów w trakcie dodawania gazu.

W automatach najczęściej dochodzi do przeciągania na biegach (co oznacza zmianę przełożeń z opóźnieniem, skutkującą wchodzeniem silnika na wyższe obroty niż jest to niezbędne) oraz ślizgania się konwertera. Zdarzają się również problemy związane z zużyciem poduszek gumowych lub hydraulicznych, co najczęściej objawia się szarpaniem na postoju w trakcie wybierania trybu jazdy. Dodatkowo, automatyczne skrzynie biegów wymagają regularnej wymiany oleju wraz z filtrem i w wielu przypadkach miską olejową przekładni. W manualach wystarczy wymienić sam olej.

– Zarówno w przekładniach ręcznych, jak i automatycznych najlepiej jest wymieniać olej po przebiegu 80 000 kilometrów. Wtedy kierowca ma większą pewność, że nie dojdzie do awarii w trakcie jazdy. Odpowiednia eksploatacja oraz ochrona mechanizmu skrzyni biegów ustrzeże przed dodatkowymi kosztami napraw. – przyznaje Maciej Słojewski, właściciel znajdującego się w Grodzisku Mazowieckim serwisu Wocar, który należy do sieci Q Service Castrol.

W przypadku automatycznych skrzyń dwusprzęgłowych, usterkom ulegają podzespoły odpowiedzialne za moduł sprzęgła. Zdarzają się w nich również problemy związane z mechatroniką. Trzeba się też liczyć z wymianą dwumasowego koła zamachowego po 200 000-300 000 km. Przykład takiej przekładni to montowana w autach koncernu Volkswagen AG, skrzynia DSG.

Z kolei przekładnie bezstopniowe bywają mniej trwałe od pozostałych – dochodzi w nich do zużycia łańcucha. W tego typu skrzyniach bardzo kapryśna bywa również elektronika. Jedna z bardziej awaryjnych takich przekładni to stosowany w samochodach marki Audi z napędem tylko na przednią oś Multitronic.

Co do wyboru przekładni w pojeździe, kierowcy są podzieleni. Mimo to, trend na automatyczne skrzynie biegów jest coraz bardziej widoczny. W Stanach Zjednoczonych już ok. 90% samochodów jest wyposażonych w automaty, a kierunek ten coraz bardziej zaczyna dominować również w Europie. Za wyborem skrzyni automatycznej przemawiają przede wszystkim argumenty związane z wygodą oraz z lepszymi osiągami w przypadku nowszych aut. Nie oznacza to jednak, że kierowcy przestaną korzystać z ręcznych skrzyni biegów – dla wielu z nich pozostaje to kwestią przyzwyczajenia. Skrzynie manualne są też tańsze w przypadku ewentualnej naprawy, a auta z tego typu przekładnią palą mniej niż te z automatem. Aktualna oferta modeli samochodów na rynku pozwala każdemu wybrać najdogodniejsze dla niego rozwiązanie.